Czym jest reumatyzm? W jaki sposób radzić sobie z powszechną u seniorów chorobą zwyrodnieniową stawów?

To, co znamy pod określeniem „reumatyzm”, to tak naprawdę kilka różnych jednostek chorobowych fachowo określanych przez środowisko medyczne jako choroby zwyrodnieniowe stawów. Popularne zwyrodnienie stawów dotyczy niemal 100% osób w wieku 75+, a jego objawy potrafią być naprawdę przykre dla seniora. Jak można mu w tym pomóc?

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów i jaką formę przybiera najczęściej?

U osób zdrowych powierzchnie kości w stawach pokryte są chrząstką, której głównym zadaniem jest amortyzacja ruchów i ułatwianie przesuwania się kości względem siebie. Z wiekiem chrząstka ulega zniszczeniu i degeneracji, a razem z nią inne tkanki budujące staw, co prowadzi do ograniczenia ruchomości i bólu. Zwyrodnienia stawów najczęściej występują w stawie kolanowym, biodrowym, kręgosłupie oraz stawach palców rąk i stóp. Powolne uszkodzenie chrząstki stawowej następuje już po 40. roku życia, a po 55. roku życia dotyczy aż 80% osób, choć oczywiście nie u wszystkich występują objawy. Pierwsze symptomy choroby zwyrodnieniowej stawów pojawiają się między 40. a 60. rokiem życia – początkowo odczuwalne są jedynie podczas ruchu, z czasem także w spoczynku.
Jakie objawy towarzyszą zwyrodnieniu stawów u osób starszych? Z jakimi dolegliwościami najczęściej zmaga się senior?

Choroba zwyrodnieniowa stawów przejawia się dość charakterystycznymi objawami, którymi są:

• ból typowo mechaniczny pojawiający się podczas ruchu chorych stawów, a ustępujący w czasie spoczynku;
• ból stawów nasilający się pod koniec dnia;
• tzw. ból startowy, pojawiający się np. podczas wstawania z łóżka czy przy pierwszych krokach;
• sztywność poranna chorych stawów;
• ograniczenie ruchomości;
• zniekształcenia i powiększenie obrysów stawów: u osób starszych często widoczne są charakterystyczne “guzki” na palcach dłoni i stóp;
• trzeszczenie w stawach;

 
Bóle reumatyczne przy zwyrodnieniu stawów pojawiają się zwykle w zajętym przez chorobę stawie, zdarza się jednak, że promieniują w inne okolice, np. ból ze stawu biodrowego może promieniować w okolicę pachwinową i w kierunku stawu kolanowego.

W jaki sposób leczy się chorobę zwyrodnieniową stawów? Jakie są dostępne metody leczenia?

Jeśli zaobserwujesz u siebie lub podopiecznego powyższe objawy, warto udać się do lekarza w celu postawienia diagnozy i dopasowania odpowiedniej metody leczenia. Niestety zmian w stawach nie da się cofnąć, ale można złagodzić objawy choroby i ograniczyć jej rozwój. Początkowo stosuje się metody niefarmakologiczne, czyli zmniejszenie masy ciała, aktywność fizyczną, fizjoterapię, krioterapię (okłady z lodu), a także odciążanie stawu za pomocą lasek, chodzików czy kuli. Leczenie farmakologiczne polega przede wszystkim na stosowaniu leków przeciwbólowych takich jak paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Czasami preparaty podaje się także bezpośrednio do wnętrza stawu, wtedy ich okres działania jest znacznie dłuższy. W niektórych przypadkach wymagane jest leczenie chirurgiczne, czyli wszczepienie endoprotezy objętego chorobą stawu.

Jakie są główne przyczyny zwyrodnienia stawów? Czy można jakoś zapobiec rozwojowi choroby?

Przede wszystkim są to:

• otyłość – zbyt duża masa ciała powoduje nadmierne obciążenie stawów (szczególnie stawu kolanowego i biodrowego), dlatego zrzucenie zbędnych kilogramów może spowolnić rozwój choroby;
• zanik mięśni, które podtrzymują stawy, sprzyja ich degeneracji, dlatego niezwykle istotna jest aktywność fizyczna;
• przyczyny genetyczne;
• długotrwała praca zawodowa związana np. z przenoszeniem ciężkich przedmiotów;
•  wiek;
• płeć: ryzyko wystąpienie choroby zwyrodnieniowej stawów zwiększa się u kobiet po menopauzie;

 
Każda z tych przyczyn stanowi mniej lub bardziej oczywiste uzasadnienie częstotliwości występowania zwyrodnienia stawów u seniorów. W tej sytuacji konieczność radzenia sobie z problemem dotyka nie tylko ogromnej liczby osób starszych, ale i ich opiekunów.

Na co dokładnie opiekun seniora powinien zwrócić uwagę?

Przede wszystkim: cierpliwość i wyrozumiałość! Seniorzy z chorobą zwyrodnieniową stawów mogą odczuwać ból i trudność, wykonując podstawowe czynności. Proste zadania mogą zajmować im więcej czasu i powodować dyskomfort w uszkodzonych stawach. Trzeba pamiętać, że u osób starszych często występuje tzw. “ból startowy”, który pojawia się przy wstawaniu z krzesła czy rozpoczynaniu chodu. Mimo tego, warto zachęcać swoich podopiecznych do jak najczęstszej aktywności fizycznej , która nie tylko zapewni im zachowanie sprawności i samodzielności, ale też pozwoli zrzucić zbędne kilogramy. Istotną rolą opiekuna jest motywacja seniora – nawet krótkie spacery czy proste ćwiczenia fizyczne mogą przynieść pozytywne efekty!

 
Choroba zwyrodnieniowa stawów rzadko wymaga pilnej interwencji lekarza, ale jeśli w objętych chorobą stawach pojawia się płyn czy znaczny obrzęk, warto zgłosić się po pomoc, bo może to świadczyć o zaostrzeniu choroby. Jeżeli będziesz potrzebować pomocy z opieką nad osobą z reumatyzmem odezwij się do nas.

Amelia Janc

Studentka kierunku lekarskiego w Poznaniu. W Superwnuku zajmuje się rekrutacją opiekunów i kontaktem z rodziną seniora. Lubi pracę z ludźmi i wierzy, że poszukiwania dobrego opiekuna wcale nie muszą być trudne.